Informatiemanagement van vroegmoderne lezers on line te bestuderen in Annotated Books On Line

Lazen lezers in de renaissance net zoals wij? Legden ze ook verbanden tussen teksten; en verzuchtten ze ook wel eens dat het allemaal te veel was om te onthouden? Eeuwenoude boeken blijken vaak sporen van deze lezers te bevatten die ons nu in staat stellen dergelijke vragen te beantwoorden. De lezersaantekeningen laten zien hoe in de eerste eeuwen na de uitvinding van de boekdrukkunst op de explosieve groei aan informatie werd gereageerd. Arnoud Visser en Els Stronks hebben een nieuwe digitale onderzoeksomgeving ontwikkeld om historisch leesgedrag te onderzoeken, Annotated Books Online. Deze omgeving wordt op 9 november gelanceerd. De lezerssporen uit de renaissance variëren van actieve vormen van gebruik (korte krabbels, uitgebreide notities, tekeningen en ezelsoren), tot aan minder gangbare getuigenissen die bijvoorbeeld duiden op censuur, of op gebruik van een boek als dagboek. Deze gebruikssporen geven ons nieuw inzicht in het intellectuele leven van vijfhonderd jaar geleden, toen het nieuwe medium van het gedrukte boek zorgde voor een revolutie in het omgaan met informatie – net als de digitale media nu. Informatiemanagement in de renaissance De lezerssporen kunnen worden gezien als een historische vorm van informatiemanagement, gericht op het vinden, ordenen en onthouden van kennis. Dat is extra interessant omdat Europa in de vroegmoderne tijd drastisch veranderde onder invloed van de Reformatie en de opkomst van de empirische wetenschappen. Traditionele kennis en vertrouwde wereldbeelden stonden onder zware druk. Annotated Books Online laat zien hoe individuele lezers met die veranderingen en druk omgingen. Gegevens verrijken Op het digitale platform Annotated Books Online kunnen onderzoekers boeken met bijzondere leessporen raadplegen en verrijken met nieuwe onderzoeksgegevens. Met behulp van innovatieve software kunnen zij niet alleen de notities van oude lezers vergelijken, maar deze ook bewerken en digitaal beschikbaar maken en vertalen. Zo kunnen onderzoekers binnenkort kennisnemen van Luthers persoonlijke reactie op Erasmus’ uitgave van het Nieuwe Testament, en zien hoe zestiende-eeuwse bezitters van atlassen in de marges reageerden op de ontdekkingen van nieuwe werelden. Vergelijkend onderzoek nu voor het eerst mogelijk De boeken die zijn opgenomen in Annotated Books Online zijn afkomstig uit universitaire collecties vanuit de hele wereld, en ook dat is nieuw: universitaire bibliotheken hebben tot nu toe hun bezit nog maar amper doorzocht op de sporen die lezers hebben achtergelaten. Traditioneel zijn boeken altijd op auteur gecatalogiseerd. Wie ze gelezen had, werd minder of niet relevant gevonden. Vergelijkend onderzoek naar leessporen was bovendien lastig, omdat de interessante exemplaren overal over de wereld verspreid bewaard worden. Digitale media bieden nu nieuwe kansen om deze verborgen schatten te ontsluiten. Samenwerking met studenten en internationale experts Arnoud Visser (ANV-hoogleraar Tekstuele cultuur in de Renaissance) bracht experts uit York, Princeton, Londen, Gent en Amsterdam bijeen om een nieuw platform te creëren voor het onderzoek naar boeken met leessporen. Samen met Els Stronks en Informaticastudenten uit Utrecht ontwikkelde hij Annotated Books Online. http://www.annotatedbooksonline.com